GIDA ZEHİRLENMELERİ

BOTULİSM:

Özellikle konserve (et,balık,sebze) şeklindeki gıdalardan üreyen Clostridium botulinum, bir bakteridir. Bunun çıkarmış olduğu eksotoksin oldukça güçlü toksik etkiye sahiptir. Botulinus toksini üremiş bir yiyeceğin 1 çay kaşığı yenmesi bile öldürücü olabilir.

Botilismus zehirlenmesi bekletilmiş bazı et ve konserve gıdaların yenilmesinden 20-30 saat sonra barsak bozuklukları ve çok şiddetli karın ağrıları ile kendini gösteriri. Belirtiler oldukça geç ortaya çıktığından mide yıkanması fazla yarar sağlamaz. Aynı konserveyi ya da eti yiyen bir ailede belirtiler tüm fertlerde ortaya çıkmayabilir. Özellikle toplu yaşayan ve toplu yemek yenilen okullarda, askeri birliklerde v.b. et kesilen tahtaların iyi temizlenmemesinden , kütüklerin arasında kalan et parçacıklarında sonradan basilin üremesiyle hastalık bulaşabilmektedir. Gıda zehirlenmeleri arasında akut batulism tanısı ile en güç olanıdır. Erken dönemlerde daha çok bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal görülür.Klinikte çoğu kez diğer hastalıklarla karıştırılır. Mide-barsak semptomlarının görüldüğü başlangıç devresinden sonra yarım gün ile birkaç gün içinde ağız ve boğaz kuruması ve ağrı, dikkat toplayamama ateş, konuşma güçlüğü, iki taraflı felç, yutma güçlüğü, uykusuzluk, halsizlik, kabızlık, solunum güçlüğü idrar yolarlı şikayetleri gibi belirtiler ortaya çıkar.

Bellek, duyuruları algılama yeteneği ve reflexler normaldir. Nabız genellikle normal ya da biraz yavaşlamış, vücut ısısı değişmemiştir.

Tanı: Diğer hastalıklarla karışması sebebiyle kesin tanı toksin analiziyle olabilmektedir. Ölüm oranı yaşlılarla daha yüksektir.

Bakteriyel Gıda Zehirlenmeleri

Özellikle et, balık, süt ve yumurta gibi hayvansal kaynaklı gıda ürünleri uygun olmayan şartlarda bulundurulduklarında zamanla çeşitli bakterilerin üremeleri için ortam oluştururlar. Bakteriyal gıda zehirlenmeleri daha çok salmonella, stafilokok ya da streptekok türü bakterilerin besinler de çoğalmasıyla salınan toksinlerle meydana gelir.

Bu toksinler daha çok oda ısısında ürerler. Yüksek ısıya dayanıksız olduklarından gıdalar ısıtıldığında ya da kaynatıldıklarında ölürler.

Zehirlenme Belirtileri — En önemlisi Mide-barsak bozukluklarıdır. Başlangıçta kusma, şiddetli ishal, karın ağrıları ve bitkinlik şeklinde görülen şikayetlere baş dönmesi, ateş kas krampları , su kaybı, bazen şok tablosu eşlik eder. Belirtiler 1-2 gün sürebilir. Bu süre içinde ölüm (%1) olmazsa hasta sekel kalmadan iyileşir.

Tedavide kusmayı ve ishali engelleyen gıdalar ve özel diyet verilir. Şikayetlere özgü tedavi uygulanır.

KAFEİNLİ GIDALAR:

Kafein içeren gıdalar, özellikle içeceklerle günlük yaşamda en fazla vücuda giren maddelerin başında gelmektedir. Kafein, teofilin ve teobramin gibi alkaloidler, coffea arabica (kahve) , Thea sinensi (çay) Theobroma caco (kakao) ve cola acuminata (meşrubat kolası) gibi bitkiler kafein içerirler.

Kafeinizm, aşırı kafein kullanımına bağlık sık görülen bir sendromdur. Kafeinli içeceklerin içilmesinin en önemli belirtisi mide yanması ve ekşimesidir. Buna Asit reflu oluşumu eşlik eder.

Kafeinli gıdaların aşırı alınması durumlarında özellikle sinir sisteminde zehirlenme belirtileri ortaya çıkmaktadır. Değişik plazma kafein konsantrasyonuna göre farklı etkiler görülür. Dozun 50-200 mg (1-3 fincan ) arasında olması durumunda uyanıklık artmış, yorgunluk duygusu ve uyku isteği azalmıştır. Doz 200-500mg’a (3-6 fincan) çıktığında baş ağrısı, titreme, aşırı aşırı sinirlilik ve aşırı duyarlılık meydana gelir.

Kafein zehirlenmesinde görülen semptomların başlıcaları şunlardır:

- Anksiyete benzeri belirtiler.

- Diürez, uykusuzluk, titreme, hiperaktivite, taşikardi, aşırı duyarlılık, ağız kuruluğu, çınlama.

- Hipokondiriazis benzeri belirtiler

(Günde 2-6 fincan kahve içerenler ya da 250-750 mg kafein alanlar) Ağrılı uyarılma, kas ağrısı, taşikardi.

- uykusuzluk ve /ya da baş ağrısı

Çoğunlukla sporadiktir, sık kullanımla ilgilidir.

- Geçici semptomlar

Baş ağrısı, esneme, bulantı, baş dönmesi, uyuklama, burunda hassasiyet, sinirlilik, depresyon.

Çok yüksek dozda (750 mg’dan fazla kafein) alanlarda görülür.

- Diğer belirtiler

Psikoz, şizofrenik tipte belirtiler.

ANDROMEDOTOKSİN (DELİ BAL ) ZEHİRLENMESİ

Ülkemizde Doğu Karadeniz bölgesinde yaşayan komar yaprağı bitkilerden beslenen arıların ürettiği balı yiyenlerde çok eski çağlardan beri bazı zehirlenme belirtileri ortaya çıktığından yörede bu bala deli bal, acı bal gibi isimler verilmektedir.

Rhododendron türü bitkileri yaprak ve çiçeklerinde bulunan andromedol türevleri oldukça toksik maddelerdir. Arılar tarafından alınan bu maddeler, organizmalarında detoksifiye edilemediğinden doğrudan bala karışıp zehirlenmelere yol açmaktadır. Çoğunlukla öldürücü nitelikte olmayan andromedotoksin (deli bal) akut zehirlenmelerinde yenilen bal miktarına göre bulantı, kusma, ishal, bitkinlik, taşikardi , halüsinasyon, konfüzyon, göz bebeklerinin büyümesi, aşırı tükrük salgısı ve ani kasılmalara neden olmaktadır.

Ağır olmayan olgularda belirtiler bir tedaviye gerek olmadan 12-24 saat içinde kaybolmaktadır. Fazla bal yenilmesi sonucu görülen ciddi zehirlenmelerde belirtilere göre tedavi uygulanır.

HAZIRLAYAN:

Dr. Berrin Kahyaoğlu

MSM hekimi